Het gemeentefonds bestaat uit twee delen:
(1) De algemene uitkering uit het gemeentefonds.
(2) De zogeheten decentralisatie- en integratie-uitkeringen, waaronder die voor het sociaal domein.

Waarom fluctueert het bedrag?
Het bedrag dat Den Haag uit het gemeentefonds ontvangt, kan jaarlijks veranderen. Daar zijn zeven redenen voor:
1. Compensatie voor inflatie.
2. Compensatie voor de groei van de bevolking.
3. ‘Trap op en af’ meedoen met bezuinigingen van het Rijk of meedelen met extra bestedingen van het Rijk.
4. Extra kortingen van het Rijk.
5. Herverdelingen tussen gemeenten.
6. Compensatie voor taakwijzigingen.
7. Compensatie vanwege wijzigingen van de bekostigingsmethode.

Gaat het bedrag groeien?
De eerste vier redenen van fluctuaties gaan over groei of krimp bij de algemene uitkering. Dit vertalen we in één groeicijfer, het zogeheten ‘accres’. Den Haag maakt eigen ramingen van het accres en volgt hierbij niet de ramingen van het Rijk. Enig optimisme over de groei van het gemeentefonds is gerechtvaardigd. De Nederlandse economie groeit immers sterk en de financiën van het Rijk (dat het gemeentefonds verstrekt) zijn op orde. Maar te veel optimisme lijkt niet op zijn plaats. Ondanks het systeem van ‘gelijk de trap op en af’ zal de groei van het gemeentefonds achterblijven bij de groei van de rijksuitgaven, doordat het Rijk het gemeentefonds vanaf 2019 een korting zal opleggen. Althans, dat verwachten we op basis van de verkiezingsprogramma’s van bijna alle partijen uit de Tweede Kamer.

Daarbij komt 1% accres overeen met € 8,0 miljoen.

Herverdeling tussen gemeenten
Een herverdeling van het gemeentefonds (reden 5) is voorlopig niet aan de orde. Per 2021 wil het Rijk een forse herverdeling doorvoeren en daarbij het principe verlaten dat alle gemeenten gelijke mogelijkheden moeten hebben op gelijkwaardige voorzieningen. Dat is nog niet in de begroting opgenomen, omdat niet in te schatten is of dat positief of negatief voor Den Haag zal uitwerken.

Compensatie
Wat betreft reden 6 en 7: bij deze wijzigingen (‘taakmutaties’) volgt Den Haag in principe de circulaires van het Rijk.

De gemeente heeft de financiering van leningen centraal geregeld. In dit programma zijn de leningen die de gemeente extern aangaat, te vinden als rentelast. Jaarlijks betalen we rente vanwege het aantrekken van geldleningen. Daartegenover ontvangen we interne rentebaten vanwege het verstrekken van leningen om investeringen mogelijk te maken.

De gemeente Den Haag hanteert sinds de begroting 2017 een interne rente (omslagrente) van twee procent. Dit percentage sluit ongeveer aan bij het rentepercentage dat de gemeente zelf betaalt aan de banken voor aangetrokken leningen.

In de motie “Leg milieu en klimaat vast in de begroting” (RIS295470) wordt verzocht om te rapporteren over duurzaamheid samenhangend met het programma. Voor het programma Financiën gaat het om het beleggingsproces. In het beleggingsproces wordt nadrukkelijk rekening gehouden met het thema (maatschappelijk) verantwoord beleggen. Een belangrijk punt van dit beleid is dat beleggingen in obligaties in principe moeten voldoen aan een bepaalde score op duurzaamheid. Leidraad daarbij is een breed opgezette rating score van Sustainalytics die rekening houdt met een groot aantal criteria op het gebied van duurzaamheid (ethisch, sociaal-maatschappelijk, milieu en kwaliteit van bestuur) van de onderliggende financiële instellingen. De huidige obligatieportefeuille voldeed op het moment van invoering van het duurzaamheidsbeleid volledig aan de minimale voorwaarden zoals die hierboven beschreven staan. Ook nu (1 januari 2017) voldoet het restant van de (huidige) portefeuille daaraan.

Aandeelhouder
De gemeente is aandeelhouder in verschillende vennootschappen waarbij sprake is van een publiek belang. Onderdeel van dit programma is het beheer van het aandeelhouderschap in deze deelnemingen. Dit beheer richt zich onder meer op toezichthouden op goed bestuur en financiële degelijkheid, op het behoud van de waarde en deels ook op het genereren van rendement van het (gemeentelijk) kapitaal. De gemeente is aandeelhouder in BNG, Dunea, Eneco, HMS, HTM Beheer, Stadsherstel Den Haag en omgeving, Stedin en United Fish Auctions (UFA).

Dividend
In 2018 is er € 18,3 mln. dividend geraamd. In het geval van BNG, Eneco, HMS, HTM, Stadsherstel en Stedin is er sprake van geraamde dividendinkomsten. Deze dividenden maken deel uit van de gemeentelijke inkomsten. Bij Dunea en UFA wordt geen dividend geraamd. In de paragraaf verbonden partijen staat een uitgebreide toelichting per deelneming.

Gemeentelijke belastingen
De gemeente Den Haag int algemene belastingen en heffingen, zoals de onroerendezaakbelasting. De baten hiervan verantwoorden we binnen dit programma. In de paragraaf lokale heffingen gaan we uitgebreider in op de gemeentelijke belastingen en heffingen.

De grootste gemeentelijke belasting is de onroerendezaakbelasting (OZB). Jaarlijks betalen de Haagse woningeigenaren gezamenlijk € 32 mln. OZB aan de gemeente. Eigenaren en gebruikers van bedrijfsgebouwen en –terreinen (niet-woningen) betalen gezamenlijk € 54 mln.
In het coalitieakkoord is afgesproken dat de OZB voor bewoners gelijk blijft. Voor de OZB op zakelijk onroerende zaken geldt dat de opbrengst van de OZB wordt gestabiliseerd op het niveau van 2013. Dit betekent dat de totale OZB-opbrengst voor de gemeente alleen toeneemt als het aantal objecten waarover betaald wordt toeneemt of als de kwaliteit van de objecten verbetert. Het gaat hierbij om de kwantitatieve en kwalitatieve groei van de OZB-eigenaren (woningen en niet-woningen) en OZB-gebruikers (niet-woningen). In de voorjaarsnota 2017 is voor 2018 (ten opzichte van 2017) een verhoging van de raming OZB opgenomen van structureel € 0,97 mln.
Haagse amateursportverenigingen en startende ondernemers worden voor de OZB-lasten gecompenseerd. Zij maken veelvuldig gebruik van deze regeling.

Voor het innemen van een ligplaats met een woon- of bedrijfschip heft de gemeente precariobelasting. Daarnaast heft de gemeente ook ondergrondse precariobelasting. Dit is een vergoeding voor ondergrondse kabels en leidingen.

Afschaffing
Het kabinet heeft de precariobelasting op ondergrondse kabels en leidingen per 1 juli 2017 afgeschaft (Stb. 2017, 196). Voor gemeenten (waaronder Den Haag) die op 10 februari 2016, de datum waarop minister Plasterk van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties het wetsvoorstel voor afschaffing van de precariobelasting heeft aangekondigd, een precarioverordening hadden vastgesteld, geldt een overgangstermijn tot 1 januari 2022. Onder de overgangsregeling kan een gemeente maximaal heffen naar het tarief zoals dat gold op 10 februari 2016. Voor de komende jaren kan er daarom geen trend worden toegepast op het precariotarief voor ondergrondse kabels en leidingen.
De bovengrondse precariobelasting is met ingang van 2017 afgeschaft. Bij bovengrondse precariobelasting gaat het om reclameborden, uitstallingen, terrassen etc. Dit is afgesproken in het coalitieakkoord.

Steeds meer mensen bezoeken Den Haag, zakelijk of recreatief. Daarbij maken ze gebruik van de hotels, pensions e.d. Het aantal overnachtingen groeit sneller dan eerder werd aangenomen. We verwachten voor 2018 en daarna € 7 mln. aan baten.

Dit programma bestaat uit een aantal andere activiteiten, zoals gemeentebrede onderzoeken, kwijtschelding en invorderingen belastingen, compensatieregeling startende ondernemers, programmareserves, uitvoering wet WOZ (waardering onroerende zaken), activafinanciering en kapitaallasten.

De gemeente ontvangt binnen het programma Financiën in 2018 circa € 1,4 miljard aan baten. Van deze baten komt 87% van het Rijk; dit is de bijdrage vanuit het Gemeentefonds. De belastingen maken 7% uit van de baten. De belangrijkste daarvan is de onroerendzaakbelasting (OZB). Van de baten bestaat 3% uit externe rente vanuit geldleningen (kort en lang) en winstuitkeringen van verbonden partijen. Bij winstuitkeringen gaat het om dividend vanuit onze deelnemingen. De grootste lasten op dit programma zijn de dotaties aan reserves en betaalde en toegerekende rente.

Verloop financiële cijfers

Effect activeren maatschappelijk nut op de reserve Activafinanciering
Met ingang van 2017 is het BBV gewijzigd. Onderdeel van deze wijziging is dat investeringen in de openbare ruimte (‘activa met een maatschappelijk nut’) voortaan verplicht geactiveerd moeten worden, waar voorheen de keuzemogelijkheid bestond om de investering uit de exploitatie te dekken. Voor grote investeringen met maatschappelijk nut hanteerde de gemeente bij voorkeur altijd al het systeem van activeren en de daarbij behorende (structurele) kapitaallasten. Voor zover de bestaande investeringen uit structurele kapitaallasten worden gedekt, heeft de wijziging van het BBV geen effect. Daarnaast dekt de gemeente investeringen met maatschappelijk nut uit incidentele middelen. Voorheen liepen deze investeringen via de baten en lasten, zodat ze jaarlijks binnen de desbetreffende begrotingsprogramma’s waren opgenomen. Nu moeten ze geactiveerd worden, waardoor het als materiële vaste activa op de balans terecht komt, en hier vervolgens jaarlijks op wordt afgeschreven. Om deze jaarlijkse kapitaallasten te kunnen dekken worden nu middelen toegevoegd aan de gemeentelijke reserve activa financiering. In dit programma neemt zodoende de gemeentelijke reserve activa financiering met € 102 mln. toe Het betreffen onvermijdelijke lasten die op deze wijze budgettair neutraal in de begroting worden verwerkt.