Leefbaar en duurzaam
De Haagse openbare ruimte wordt duurzaam ingericht: stenen eruit, groen erin. Dit helpt ondermeer tegen hittestress. Daarnaast versterken we de ecologische verbindingszones. Dit is goed voor de biodiversiteit en de klimaatbestendigheid van de stad.

Het afvalinzamelsysteem en het rioolsysteem zijn belangrijke en effectieve instrumenten ter bevordering van de leefbaarheid en de gezondheid in de stad. Bij het afvalinzamelsysteem wordt daarbij verder vorm gegeven aan het vooraf scheiden van afvalstromen. Ook het afkoppelen van het oppervlaktewater van het riool draagt hieraan bij.

Waar mogelijk worden bij herinrichtingen materialen, zoals klinkers en asfalt, hergebruikt en bij de vervanging van straatverlichting wordt Ledverlichting gebruikt. Ook het te realiseren recyclepunt in de Binckhorst draagt bij aan duurzaamheid.

Stadsentrees
Het programma over stadsentrees heeft als doel bewoners en bezoekers welkom te heten in Den Haag. Dit doen we door te investeren in de kwaliteit en gastvrijheid van de buitenruimte op plekken waar bezoekers de stad binnenkomen.

In 2018 wordt de buitenruimte rondom de stations Den Haag Centraal, Hollands Spoor en Laan van NOI opgeknapt.

• Bij het Centraal Station wordt de bouw van de ondergrondse fietsenstalling op het Koningin Juliana Plein afgerond. De bouw van het nieuwe busplatform, waar reizigers met het openbaar vervoer efficiënt en comfortabel kunnen overstappen, is dan in volle gang. Voor het busplatform is in 2018 circa € 9,9 mln. beschikbaar. Ook wordt gestart met de herinrichting van de Koekamp waarbij een duidelijke verbinding wordt gemaakt met het Koningin Juliana Plein zodat het plein een groener karakter krijgt. Hiervoor is  € 2,3 mln. beschikbaar.
• In 2018 starten we met de stadsentree A12 Malieveld. Er komt een groene overkapping over de Utrechtsebaan die zorgt voor een betere en aantrekkelijkere verbinding tussen de binnenstad en het Haagse Bos. Daarna is de Grotiusplaats aan de beurt, waar het doortrekken van de Haagse Loper (naar de Theresiastraat) onderdeel van uitmaakt.
• De grote herinrichting van de Loper Oude Centrum start in 2018 zodat de route van Hollands Spoor naar de binnenstad aantrekkelijker wordt. Het ontwerp is samen met bewoners en ondernemers in de omgeving gemaakt. Het brede deel van de Stationsweg, vlak voor station HS wordt in 2018 vergroend. De Stationsweg en de Wagenstraat worden aantrekkelijke straten met meer groen en minder dominant autoverkeer. Er komen meer leuke plekken om te zitten en er komt meer ruimte voor voetgangers en fietsers. Het doorgaand verkeer wordt zoveel mogelijk geweerd en de maximale snelheid gaat van 50 naar 30 km per uur. Hiervoor is € 6 mln. beschikbaar.
• Er wordt gestart met de herinrichting van de openbare ruimte rondom station Laan van NOI. Het wordt groener en mooier met bijzondere aandacht voor een prettigere, duidelijke looproute naar het Beatrixkwartier.

Oude Centrum
De uitvoering van de gouden ideeen voor de verbetering van de buitenruimte in het Oude Centrum loopt door tot in 2018. De bewoners en ondernemers uit de wijk hebben zelf veel ideeën aangebracht om de leefbaarheid te verbeteren. Ze hebben ook zelf een selectie gemaakt. Er komen extra bomen, groene hagen, bloembakken, zitbanken en fietsbeugels. Speciale aandacht gaat uit naar de pleintjes aan beide kanten van de Wagenbrug en het Huygenspark. De bestaande hangverlichting wordt vervangen en er komen klassieke gevelarmaturen. Ook de Boekhorststraat krijgt bijzondere aandacht. Voor deze impuls is € 1,5 mln. beschikbaar.

De Kust Gezond: Scheveningen Bad:
In het coalitieakkoord is geld uitgetrokken voor een groot investeringsprogramma om Scheveningen Bad aantrekkelijker te maken en meer kustgevoel te geven. Onder de noemer De Kust Gezond wordt in 2018 gewerkt aan verschillende projecten. Daarbij wordt op een leuke manier aandacht gegeven aan het feestjaar ter viering dat 200 jaar geleden het eerste badhuisje werd geplaatst op Scheveningen en de badcultuur aan het strand van Den Haag ontstond.

• De herinrichting van de Noordboulevard en het Kurhaus en omgeving gaat van start. Deze werkzaamheden lopen gelijktijdig op met de nieuwbouw van Hommerson en gaat ongeveer € 11,7 mln. kosten
• De voorbereidingen voor de ongelijkvloerse kruising Zwolsestraat-Gevers Deynootweg worden voortgezet. Voor de ongelijkvloerse kruising e.o. is € 10 mln. beschikbaar.
• We werken verder aan de vernieuwing van de Middenboulevard, die direct aansluitend aan de Noordboulevard wordt uitgevoerd. We maken afspraken met ondernemers aan de boulevard en op het strand over de tijdelijke en de definitieve situatie. Voor de Middenboulevard stelt het college  een investeringsbudget van € 14,2 mln. beschikbaar.
• De omgeving van Vitalizee wordt opnieuw ingericht tijdens en aansluitend aan de nieuwbouw voor de komst van het Legoland Discovery Centre.
• Er worden nieuwe strandopgangen en trappen aan de Moralesboulevard gerealiseerd.

Binckhorst Buitenruimte:
Nadat in 2017 de buitenruimte in de drie havengebieden Poolsterhaven, Fokkerhaven en Binckhorsthaven is verbeterd, is het gebied aantrekkelijker gemaakt voor verdere ontwikkeling (‘Inzet op drie havens’ RIS 278681). In 2018 wordt ingezet op uitgifte van kavels in de Trekvlietzone, waarbij de gemeente mede investeert in de openbare ruimte. Daarnaast wordt de Binckhorst in 2018 verder vergroend door onder andere de oplevering van de verlengde Zuiderkroonstraat, de opknapbeurt van de het eerste deel van Melkwegstraat, de vergroening van de Supernovaweg en de oplevering van de kasteeltuin.

Pleinen als ontmoetingsplekken:

In 2018 ronden we de pleinenaanpak af. In samenspraak met bewoners en ondernemers is inmiddels een fors aantal pleinen verbeterd. De pleinen vervullen hierdoor nog meer een sociale functie, zijn vergroend en dragen bij aan de lokale economie. Met een bijdrage aan het Kerkplein en de herinrichting van het eerste deel van het Paleisplein, als onderdeel van de herinrichting Noordeinde/Heulstraat/Hoogstraat die begin 2018 start is het deze collegeperiode aangemerkte bedrag voor de aanpak van pleinen volledig besteed. Het Noordeinde wordt heringericht volgens het plan dat met een werkgroep van ondernemers en omwonenden is gemaakt. Er komt meer ruimte voor voetgangers en de straat krijgt een toepasselijk koninklijke uitstraling. De werkzaamheden duren circa een half jaar. Hiervoor is in totaal € 2,6 mln. beschikbaar. Het tweede deel van het Paleisplein wordt aansluitend aangepakt. Hiervoor is € 0,5 mln. extra beschikbaar gesteld.

Ook de herinrichting van de winkelstraat Jan Luykenlaan gebeurt in 2018 (€ 0,45 mln.).

In het coalitieakkoord ‘Vertrouwen op Haagse Kracht 2014-2018’ wordt ingezet op een buitenruimte die schoon, heel en veilig is. Maar een stad waar geleefd wordt, raakt vervuild. Daarom zijn medewerkers van de gemeente dagelijks aan de slag om de stad schoon te houden. Zoals opgenomen in het uitvoeringsplan ‘Een schone stad 2015-2020’ (RIS 287720), wordt er niet alleen geveegd, maar gaat het ook om communicatie, educatie en handhaving.

De doelstelling is om ieder jaar een rapportcijfer 8 te scoren op schoon, waarbij in de metingen onderscheid gemaakt wordt tussen drie categorieën vuil. Het rapportcijfer wordt bepaald door de activiteiten van alle ketenpartners gezamenlijk.

In 2016 is de beleidsdoelstelling voor grof zwerfvuil en veegvuil gehaald. Dit is alleen niet gelukt voor fijn zwerfvuil, zoals peuken en propjes. Hierdoor is het gemiddelde cijfer van een 8 niet gehaald. In 2017 is daarom extra inzet geweest om het fijne zwerfvuil in de buitenruimte aan te pakken, zonder de overige vuilsoorten uit het oog te verliezen. Vanuit participatietrajecten worden bewoners gevraagd een steentje bij te dragen door geen zwerfvuil te veroorzaken of deel te nemen aan projecten gericht op het verminderen van zwerfvuil.

Tariefontwikkeling
Na de tariefverlaging in 2017 met 1% wordt in 2018 het tarief met 2% verlaagd. Dit leidt tot een extra lastenverlichting voor de inwoners van de stad van € 1,2 mln. per 2018. De meerjarenramingen van de baten zijn opgenomen in de paragraaf lokale heffingen. Die van de lasten staan hieronder.

Huishoudelijk afvalplan
De gemeente is verantwoordelijk voor de inzameling en verwijdering van huishoudelijk afval. Het Huishoudelijk Afvalplan Den Haag 2016-2020’ (RIS288629) is daarbij het uitgangspunt. Dit plan moet in de periode tot 2020 zorgen voor meer afvalscheiding, namelijk een toename van 9,5 mln. kilo gescheiden afval per jaar. Dit komt neer op circa twintig kilo per inwoner per jaar en een totale afvalscheiding van 35%. In het afvalplan is scheiding aan de bron (in en om het huis) vertrekpunt voor het afvalbeheer. In 2018 hebben we een aantal prioriteiten.

• We gaan verder met het plaatsen van afvalsorteerstraatjes voor glas, papier, textiel en PMD (plastic, metalen verpakkingen en drankenkartons) in alle 44 Haagse wijken. Dit is in 2017 van start gegaan. Eind 2017 beginnen we met de voorbereiding van de tweede fase. Uitvoering van deze tweede fase start in het tweede kwartaal van 2018. De bovengrondse bakken worden dan in overleg met HMS en bewoners op nog nader te bepalen concentratiepunten ondergronds geplaatst. Het streven is om het percentage gescheiden afval te verhogen naar 33% en om tegelijk het aantal kilo restafval per inwoner te verminderen van 287 naar 274 kilo.
• Het om de week huis-aan-huis inzamelen van PMD-afval, GFT en restafval is gestart in de laagbouwwijken, waar in of bij de eigen woning ruimte is om minicontainers (kliko’s) te plaatsen, van de stadsdelen Loosduinen, Segbroek. De uitwerking hiervan gebeurt zo veel mogelijk in overleg met bewoners en HMS.
• Begin 2018 wordt de tussenbalans opgemaakt van de uitvoering van het HAP op basis van de resultaten van de maatregelen, de pilots en nader onderzoek.

Voorbereiding aanbesteding
In 2018 gaan we de aanbesteding van de afvalverwerking na 2020 voorbereiden. We onderzoeken de mogelijkheden om, in aanvulling op de bronscheiding, met nascheidingstechnieken de afvalscheiding in Den Haag te verbeteren.

Rijksbreed programma circulaire economie
Het onderzoek naar nascheidingstechnieken wordt nadrukkelijk geplaatst in een perspectief voor de langere termijn. De transitie naar een circulaire economie is daar onderdeel van. Den Haag blijft betrokken bij het rijksbrede programma circulaire economie en neemt op verzoek van het ministerie van BZK en Eurocities deel aan het Europese partnerschap circulaire economie. Dit partnerschap richt zich vooral op het verbeteren van regelgeving, beleid en financiering op het gebied van stedelijk afval- en grondstoffenbeheer.

Plaatsing ORAC’s in de stad

In 2018 zullen de laatste 150 ORAC’s uit het vierde programma (RIS 280886) worden geplaatst. Omdat met de komst van ORAC’s de stad schoner wordt én omdat bewoners de inzamelwijze met ORAC’s waarderen met een ruime 8, heeft de gemeenteraad medio 2017 besloten het vijfde programma met nog eens 900 ORAC’s vast te stellen (RIS 297091). Omdat de doorlooptijd van het voorbereidingstraject negen tot twaalf maanden is, zullen de eerste containers van dit vijfde programma in het tweede kwartaal van 2018 worden geplaatst. De ambitie is dat eind 2018 circa 50% van het vijfde programma is geplaatst. De verdere plaatsing loopt door in 2019. Een bedrag van € 3,8 mln. voor het inrichten/aanbrengen van de ORAC’s in 2018 wordt rechtstreeks ten laste van de afvalstoffenheffing gebracht.

Recyclepunt Binckhorst:

In het coalitieakkoord ‘Vertrouwen op Haagse Kracht 2014-2018’ is opgenomen dat er een recyclepunt voor bouwmaterialen op de Binckhorst moet komen. Hiervoor is € 0,5 mln. beschikbaar. De randvoorwaarden en doelstellingen van het recyclepunt zijn uitgewerkt en de voorbereidingen waarop de samenwerking met de markt zal plaatsvinden zijn gestart. Naar verwachting is in 2018 het recyclepunt gerealiseerd.

In het Meerjarenonderhoudsprogramma ‘Wegonderhoud 2014-2018’ (RIS265100) staan de doelen en prioriteiten voor het planmatig wegonderhoud. Het budget is niet voldoende om alle ambities voor de hele stad uit te kunnen voeren. Daarom geven we voorrang aan het onderhoud aan de hoofdwegen, fietspaden en drukbelopen voetpaden. Het resterende budget wordt ingezet voor het onderhoud van andere verblijfswegen, zoals woonstraten. Het uitgangspunt is om zoveel mogelijk onderhoud tegelijk met rioolwerkzaamheden, herinrichtingen en werkzaamheden van derden, zoals HTM en Dunea, uit te voeren. Dat is goedkoper en zorgt dat de straat minder vaak wordt opgebroken. Als dat mogelijk is, nemen we in het onderhoud meteen kleine aanpassingen mee die voortvloeien uit burgerinitiatieven.

Op de onderhoudsplanning van 2018 staan o.a. de Erasmusweg, de Pluvierstraat/de Tesselseweg, de Vlaskamp, de Segbroeklaan en de Alexanderstraat. Bij deze projecten vinden zowel wegonderhoud als riool- of herinrichtingswerkzaamheden plaats.

Daarnaast wordt in 2018 onderhoud uitgevoerd aan de Madesteinweg, de Laan van Clingendael, de Kempstraat, de Pansierstraat en de Leidsestraatweg.

In 2018 wordt gewerkt aan het voorbereiden en uitvoeren van de tweede fase van het opknappen van de buitenruimte in Kraayenstein (RIS 286240). Hiervoor is in de begroting 2018 € 2 mln. extra beschikbaar.

Werk met werk maken:
In 2018 wordt uit de reserve Werk met werk een kwalitatieve impuls aan de buitenruimte gegeven bij o.a. projecten in Bezuidenhout- Oost, de Bloemenbuurt, de Hofzichtlaan, Duindorp en het Transvaalkwartier Zuid. In 2018 wordt naar verwachting circa € 2,5 mln. besteed.

Daarnaast wordt in de komende jaren een kwaliteitsimpuls geleverd door werk met werk te maken in o.a. Vlaskamp, de Weteringskade en Kraayenstein (RIS295337). Bijzonder project is de Frederik Hendriklaan en omgeving, waar in 2018 een grote herinrichting plaatsvindt. De winkelstraat wordt mooier en wordt veiliger voor fietsers en voetgangers.

Groen draagt bij aan de kwaliteit van leven. Daarom maakt groen prominent onderdeel uit van het Haagse coalitieakkoord en heeft dit college hiervoor structureel meer geld beschikbaar gesteld. In december 2016 is de ‘Agenda groen voor de stad’ door de gemeenteraad vastgesteld als kader voor het groenbeleid van de gemeente (RIS294705). In deze agenda wordt de betekenis van het Haagse groen voor de stedelijke leefkwaliteit uitgewerkt aan de hand van zes thema’s: klimaat, biodiversiteit, gezondheid, ontspanning, imago en ontwikkeling.
Voor het onderhoud en beheer van het groen zijn deze coalitieperiode extra middelen beschikbaar. Daarvoor is het ‘Meerjarenprogramma groen 2014-2018’ (RIS280307) vastgesteld met als prioriteiten: veiligheid en duurzame instandhouding van het groen.

In standhouden straatbomen:

• Het beleid over straatbomen is opgenomen in de nota ‘Haagse bomen’ (RIS 158380). In 2018 wordt deze nota geactualiseerd zodat de nieuwe nota begin 2019 kan worden vastgesteld.

• Het aantal straatbomen willen we laten toenemen. Daartoe worden jaarlijks circa 1.100 tot 1.300 dode en zieke bomen vervangen en worden kansen voor extra aanplant benut.
• De uitvoering van het populierenvervangingsplan wordt voortgezet. Uit de tweejaarlijkse inventarisatie van het Haagse bomenbestand blijkt namelijk dat een groot aantal populieren versneld moet worden vervangen. Momenteel wordt nagegaan hoeveel populieren in 2018 gekapt moeten worden. Deze bomen vormen een veiligheidsrisico voor de omgeving en zijn niet duurzaam in stand te houden. In de begroting is hiervoor in 2018 een extra bedrag van € 1,0 mln. beschikbaar gesteld. Aanvullend wordt ook een bedrag van € 1,0 mln. uit de programmareserve hiervoor ingezet.

Klimaatadaptatie en beleving buurtgroen:

• Begin 2018 zijn de resultaten van het onderzoek naar de mogelijkheden voor vergroening bekend. Het gaat om locaties waar vergroening een zodanige omvang en inrichting kan krijgen dat het een bijdrage levert aan andere doelen, zoals waterberging, het tegengaan van opwarming of het bijdragen aan het welbevinden in de buurt. Ook de relevante locaties uit ‘Den Haag: Dat kan Groener’ en de wijk- en stadsdeelplannen worden bij het onderzoek betrokken. Naar verwachting kan circa 3.000 m2 worden ontsteend.
• In 2018 wordt voor stadsdeel Laak een wijkvisie vastgesteld, waarbij het stadsdeel is gescand op groene kwaliteiten en mogelijkheden voor kwalitatieve verbeteringen van het groen. Eind 2018 zullen er totaal vijf wijkvisies voor het wijk- en buurtgroen klaar zijn (Loosduinen, Haagse Hout, Centrum, Scheveningen en Laak).
• Stadsdeel Laak wordt gescand op mogelijkheden voor het toevoegen van groen om het aantal hitte-eilanden kleiner te maken. Daarnaast gaat de Haagse Hogeschool onderzoeken in hoeverre groen het vestigingsklimaat van bedrijven in het stadsdeel verbetert.

Grote groengebieden

• In 2018 worden beheerplannen opgesteld voor de gebieden Bosjes van Pex en Reigersbergen.
• De uitkomsten van de Denktank van de Scheveningse Bosjes worden in overleg uitgewerkt, waarna maatregelen kunnen worden bepaald.

Stedelijke ecologische verbindingszones
De nota ‘Stedelijke Ecologische Verbindingszones’ (RIS159450) bevat de kaders voor het behoud en de ontwikkeling van de kwaliteit van onze ecologische verbindingszones.

• In 2018 wordt gewerkt aan een beheerplan om de kwaliteit/functionaliteit van de ecozones te verbeteren. Dit beheerplan helpt de groenbeheerders bij hun werkzaamheden.
• In 2018 treedt het beheerplan voor de faunapassages in werking.

Dit resulteert in maatregelen om de groeninrichting verder te verbeteren door bijvoorbeeld natuurvriendelijke oevers aan te leggen, het beheer van bloemrijke graslanden te verbeteren en de functionaliteit van ondergrondse faunapassages voor kleine (zoog)dieren te vergroten. De maatregelen werken direct door in betere kansen voor natuur in de grote groengebieden, het wijk- en buurtgroen en de blauwe dooradering van de stad. Hierbij wordt bijvoorbeeld ingezet op verbeteringen van het maaibeheer en het gebruik van bij-/vlindervriendelijke bloembollen.

Regionaal groen
Als bijdrage voor regionaal groen wordt jaarlijks € 1 per inwoner begroot. Hiermee participeert Den Haag in twee landschapstafels en in de oprichting van het Nationaal Park Hollandse Duinen. Voor de beide landschapstafels zijn uitvoeringsprogramma’s opgesteld met een looptijd van 2016-2020.

• Voor de landschapstafel Duin, Horst en Weide staat uitbouw van het recreatieve netwerk op het programma, evenals de ecologische versterking van het gebied.
• Als onderdeel van het Nationaal Park Hollandse Duinen kijken we naar verbetering van de recreatieve infrastructuur bij het Zwarte Pad.
• In het kader van de entrees van de stad kijken we of De Koekamp mede kan dienen als poort naar het omliggende landschap.

Openbare verlichting bepaalt het straatbeeld na zonsondergang. Openbare verlichting is belangrijk voor de sociale veiligheid, de leefbaarheid en de sfeer in de stad. Het is onmisbaar uit het oogpunt van verkeersveiligheid.

Visie op Licht / Actualisatie Meerjaren Onderhoudsplan
In de Visie op Licht staan de ambities en kaders voor de openbare verlichting. De uitwerking van de visie – voor het vervangen van de masten, armaturen en het ondergrondse kabelnet - wordt opgenomen in een geactualiseerd meerjarenonderhoudsplan (MOP) dat in 2018 gereed is.

Jaarlijks onderhoud
De komende periode gaan we verder met het toepassen van energiezuinige verlichting. Ledverlichting is hierbij de norm. In 2018 worden circa 1.300 armaturen vervangen door ledverlichting, o.a. in de Ruychrocklaan, de Vlaskamp, Laakkwartier West en Bezuidenhout. Verder voeren we in 2018 een aantal kabelvernieuwingsprojecten uit: Melis Stokelaan en Bloemenbuurt Oost en West (inclusief ledarmaturen) en de Willem de Zwijgerlaan/Frederik Hendriklaan.

Het aantal meldingen van burgers over storingen is de afgelopen jaren gedaald. De verwachting is dat dit aantal de komende jaren zal stabiliseren.

Koningstunnel

In 2018 start de aannemer met de voorbereiding voor de renovatie van de Koningstunnel. Start van de uitvoering is naar verwachting maart 2019. De tunnel zal eind 2019 heropend worden.

Vervangingsopgave civiele kunstwerken:
Kades, bruggen, viaducten en tunnels (zogenaamde civiele kunstwerken) moeten veilig zijn. Daarvoor is goed onderhoud en tijdige vervanging nodig. De opgave voor onderhoud en vervanging van civiele kunstwerken op lange termijn is in beeld gebracht. Deze is voor de jaren 2018-2040 geraamd op circa € 0,5 miljard. In de begroting 2018 wordt een start gemaakt met structurele financiering van deze grote opgave. In meerjarenprogramma Kunstwerken 3 is een opzet gemaakt om de komende jaren toe te groeien naar totale structurele financiering. Gezien de lange termijn van de opgave, behoeft dit besluitvorming in toekomstige begrotingen.

Belangrijk onderdeel van het MJPK 3 is de vervanging van de kademuren. Door bacteriële aantasting van de houten funderingen moet de vervanging van kademuren versneld worden opgepakt. De opgave is pakweg 1 kilometer per jaar gedurende de komende 25 jaar.

Om hier op korte termijn mee te kunnen beginnen, is in 2018 een incidenteel budget van € 3 mln. en een investeringskrediet van € 4,2 mln. ter beschikking gesteld. Daarnaast wordt met ingang van 2017 overcommitering van de begroting voor dit onderwerp toegestaan.

Binnenwater
In het ‘Actieprogramma binnenwater’ (RIS 297093) zijn 24 acties opgenomen. Het doel is de bekendheid van bewoners en bezoekers met het Haagse water te vergroten en recreatief en commercieel gebruik van onze grachten en vaarten verder te bevorderen en het watersysteem beter te ontsluiten. In 2018 staan de volgende maatregelen op het programma.

• De aanleg van diverse kleinschalige passantenvoorzieningen en elektrische laadplekken voor vaste liggers en passanten.
• Het inrichten van locaties voor sloepverhuur.
• Een proef met het accentueren van een aantal bruggen in de “kern rondvaartroute” door middel van verlichting.

Verder wordt in 2018 onderzoek gedaan naar:

• Het creëren van nautische mogelijkheden in de omgeving van de Oude Zeesluis en nabij de Verademing.
• Het maken van een vaarverbinding langs de Erasmusweg richting het Westland.
• De mogelijkheid om de doorvaarthoogte bij de Herenbrug te vergroten.

De gemeente zorgt voor een doelmatige inzameling en transport van afvalwater en hemelwater om de volksgezondheid en het milieu te beschermen en wateroverlast te voorkomen. Ook houdt de gemeente drainagesystemen in stand. Dit is geregeld in het ‘Gemeentelijk rioleringsplan 2016-2020’ (GRP RIS 289287).

Tarief rioolheffing

Het tarief voor de rioolheffing wordt in 2018 geïndexeerd met het algemene indexeringspercentage van 1,83%.

Meerjarenontwikkeling lasten rioolheffing

Hieronder is de meerjarenontwikkeling van de lasten van de rioolheffing opgenomen. De meerjarenontwikkeling van de baten is opgenomen in de paragraaf lokale heffingen.

Rioolvervanging

In 2018 wordt circa 22 km riolering vervangen. De volgende projecten gaan van start of lopen door in 2018: Rustenburg/Oostbroek, Bezuidenhout Oost, Sportlaan, Melis Stokelaan, Frederik Hendriklaan, Bloemenbuurt Oost en West en Transvaalkwartier Zuid. Binnen deze projecten wordt er voor ruim 8 ha afgekoppeld. De vervanging riolering wordt zoveel mogelijk gelijktijdig uitgevoerd met het uitvoeren van verschillende onderhoudswerkzaamheden en herinrichtingsplannen (werk-met-werk). Deze afstemming kan de precieze uitvoeringsplanning beïnvloeden.

Jaarlijks onderhoud

Jaarlijks worden werkzaamheden uitgevoerd op het gebied van onderhoud, reiniging en inspecties. Het gaat daarbij om het inspecteren en reinigen van de hoofdriolering en kolken, het vervangen van rioolhuisaansluitingen en drainage en het uitvoeren van rioolrenovaties, het plaatsen van pompen en de installatie van onderdelen.

Het 3di model geeft ons inzicht in de invloed van extreme neerslag op de openbare ruimte. Deze informatie wordt gebruikt bij elk project zodat er geen kansen blijven liggen om daar waar mogelijk overlast te voorkomen.

Doorpakken met Haagse kracht
Handhaving in de buitenruimte heeft als doel het gedrag van mensen te veranderen en daarmee een bijdrage te leveren aan de leefbaarheid van Den Haag. Een leefbare stad is belangrijk, zodat het er voor iedereen prettig wonen, werken en recreëren is.

• In 2018 worden despeerpunten uit de nota ‘Doorpakken met Haagse kracht’ (RIS 281916) gehanteerd. De stedelijke hoofdprioriteiten zijn: het aanpakken van parkeeroverlast, rommel op straat, hondenoverlast en overlast van gestalde fietsen. Circa 60% van de beschikbare capaciteit wordt op deze vier thema’s ingezet.
• Handhavers worden ingezet waar de overlast het grootst is, zodat hun inzet het meeste effect heeft. Daarvoor worden leefbaarheidsscans en handhavingsrapportages per stadsdeel gemaakt. Deze worden aangevuld met informatie van bewoners, ondernemers en de belangrijkste ketenpartners. Deze manier van informatiegestuurd werken wordt in 2018 verder doorgevoerd in de handhavingsorganisatie o.a. door de flexibele inzet van handhavers.
• Was het aantal handhavers aan het begin van deze collegeperiode 125 in 2018 zal dit aantal uitgebreid zijn naar 175.

De aanpak van overlast van gestalde fietsen (fout gestalde fietsen, weesfietsen en fietswrakken) blijft onverkort uitgevoerd worden. Zowel in het kernwinkelgebied als in de woonwijken zorgt dit ervoor dat de buitenruimte de gewenste uitstraling heeft en iedereen voldoende ruimte heeft om zijn of haar fiets te stallen.

Gebruik buitenruimte:
Naast handhaving en toezicht levert de gemeente ook op andere manieren een bijdrage aan het verbeteren van de leefbaarheid van de buitenruimte, bijvoorbeeld door het verlenen van vergunningen en de afhandeling van bezwaar- en beroepszaken. Verwachting is dat het totaal aantal te verlenen vergunningen in 2018 stabiel blijft op circa 3.500.

Regionaal fietsdepot:
Het fietsdepot Haaglanden is een initiatief van de gemeente Den Haag, Leidschendam-Voorburg, Delft en Pijnacker-Nootdorp. Het depot haalt in opdracht van de deelnemende gemeenten de door de handhavers gelabelde fietsen weg uit de buitenruimte. Op basis van het huidige beleid en de capaciteit van het fietsdepot Haaglanden worden er in 2018 circa 16.000 fietsen uit de buitenruimte verwijderd.

Markten
De gemeente is verantwoordelijk voor het beheer en de exploitatie van de markten. In 2018 worden een aantal acties gestart, danwel voortgezet:

• De uitkomsten van de evaluatie van de marktregelgeving (najaar 2017) worden geïmplementeerd.
• De eerste resultaten van de procesverbetering en hiermee samenhangend de dienstverlening aan de ondernemers worden zichtbaar.
• De verkenning naar een mogelijke andere beheersvorm van de Haagse markt (een publiek-private samenwerking) wordt voortgezet. Het tweede deel van de verbeterplannen voor de wijk- en themamarkten wordt opgepakt.
• De normalisatie van de kiosken wordt voortgezet (‘Markten, straathandel en kiosken’, RIS 283882). De ondernemers zijn in 2017 geïnformeerd over hun uitgangspositie. In 2018 worden eventuele knelpunten in samenspraak met de betreffende ondernemers opgelost.
• Voor de hoogfrequente private markten wordt aanvullende regelgeving opgesteld. De verordening incidentele private markten wordt begin 2018 geëvalueerd.

Aansluitend op de herinrichting van de Haagse markt is extra capaciteit ingezet voor versterking van toezicht en handhaving en juridische vraagstukken. Omdat deze extra capaciteit structureel nodig is heeft het college met ingang van 2017 € 0,18 mln. beschikbaar gesteld.

Stadsboerderijen
De tien Haagse stadsboerderijen zijn ontmoetingsplekken voor Hagenaars van jong tot oud. Buurtbewoners en vrijwilligers worden betrokken bij de bedrijfsvoering en de activiteiten om zo te werken aan een aantrekkelijke leefbare omgeving. We streven naar 450.000 bezoeken in 2018. Daarnaast worden circa 400 lessen aan basisschoolklassen over natuur en leefomgeving verzorgd en meer dan 150 activiteiten over thema’s voeding, afval, dierenwelzijn, leefbaarheid, natuur en duurzaamheid georganiseerd. De stadsboerderijen zijn ook een laagdrempelige locatie waar Hagenaars verschillende materialen in kunnen leveren voor hergebruik (gebruikt vet, kleine elektrische apparaten en kleding).

Strandbeleid
Op 1 januari 2017 is het nieuwe strandbeleid ingegaan. In de ‘Strandnota’ (RIS 294701) zijn de uitgangspunten vastgelegd. Deze uitgangspunten moeten ervoor zorgen dat de bewoners, ondernemers, gebruikers en bezoekers optimaal van het strand kunnen genieten. Er is een uitvoeringsprogramma om de doelstellingen van het strandbeleid voor de periode 2017 - 2022 te realiseren. Het merendeel van de acties is in 2017 gestart en wordt voortgezet in 2018. Het gaat om:

• Een proef met betrekking tot het ecologisch verantwoord schoonhouden van het strand ter hoogte van de Zandmotor.
• Het opstellen van een kwaliteitsconvenant met de strandpaviljoens.
• Doorontwikkeling van de strandapp.
• Een onderzoek naar outdoor-sporten op het strand buiten het seizoen.

Dierenbescherming
In de huidige collegeperiode is € 50.000 per jaar extra beschikbaar voor dierenwelzijn. Dit extra geld gaat o.a. naar de opvang van huisdieren. Verder gaat de gemeente door met de plaatsing van extra nestvoorzieningen voor gierzwaluwen, huismussen en vleermuizen. Het Huisdier Informatiepunt spant zich in 2018 weer in om Hagenaars te informeren over verantwoord huisdierbezit. Daarnaast is in 2018 incidenteel geld beschikbaar voor de opvang en het vervoer van in het wild levende dieren (RIS 29467). Ook geeft Den Haag in 2018 uitvoering aan de motie Haags Goede Doel van 2017 (RIS295499). Onder andere door een maand van het Haagse dier te organiseren.

Gladheidbestrijding
De gemeente heeft een inspanningsverplichting om de doorgaande wegen en fietspaden zo veel mogelijk bereikbaar te houden bij gladheid. De strooiroutes omvatten 700 km grote wegen, kruispunten, viaducten, bruggen en busroutes en 600 km fietsroutes. Bij het strooien ligt de prioriteit bij het mobiel houden van de hulpdiensten en het begaanbaar houden van de hoofdrijbanen, busroutes en doorgaande fietsroutes. Hagenaars en ondernemers kunnen bij stadsboerderijen en afvalbrengstations kleine hoeveelheden zout ophalen om zelf hun eigen stoep begaanbaar te houden.

Het grootste deel van de begrote lasten van programma 10 (€ 215 mln.) bestaan uit beheer en onderhoudslasten. Circa 45% hiervan wordt gedekt uit gemeentelijke budgetten. 55% wordt gedekt uit voorzieningen, leges en overige baten. Daarom zijn bij de afvalstoffenheffing en de rioolheffing (gezamenlijk € 98 mln.) aparte begrotingstabellen opgenomen.

Verloop financiële overzichten