In 2018 gaat Den Haag verder met het versterken van de economische structuur van de stad via vijf economisch sterke clusters: Vrede & Recht, The Hague Security Delta, Finance & Legal, IT/Tech en Energie en Duurzaamheid. We gaan ook verder met het verbinden van deze clusters: thema's als Smart City, Resilient City en Data Analytics lenen zich ook voor toepassingen bij vraagstukken rond Vrede & Recht. Dit is uitgewerkt in de ‘Agenda Kenniseconomie’ (RIS 281394). Den Haag werkt hierbij onder andere samen met de Metropoolregio Rotterdam - Den Haag (MRDH), het programmabureau Roadmap Next Economy, de West Holland Foreign Investment Agency, Innovation Quarter en The Hague Security Delta.

Central Innovation District
Met de ontwikkeling van het Central Innovation District zet de gemeente in op het versterken van de Haagse kenniseconomie. Dit is één van de Haagse speerpunten in het regionaal investeringsprogramma van de MRDH. Vanuit het perspectief van de kenniseconomie gaat het onder meer om de ontwikkeling van The Hague Security Delta rondom het station Laan van NOI en het oude ministerie van SZW en de verdere concentratie van aansprekende bedrijven, kennisinstellingen, juridische en bestuurlijke functies en de kennisinfrastructuur. Ook de doorontwikkeling van de digitale infrastructuur, als randvoorwaarde voor de kenniseconomie, is een belangrijk speerpunt voor het Central Innovation District. Voor het CID wordt een economische programma opgesteld dat recht doet aan bestaande en zittende bedrijven maar ook inzet om de economische potenties van de stad te verzilveren.

The Hague Security Delta
Den Haag positioneert zich internationaal als cybersecurity-knooppunt. Het veiligheidscluster The Hague Security Delta, kortweg HSD, ontwikkelt zich sterk. Binnen dit cluster werkt de triple helix van bedrijfsleven, kennisinstellingen en overheden in Den Haag samen aan veiligheidsinnovaties voor een internationale afzetmarkt. Het Haagse ecosysteem is hiervoor een vruchtbare voedingsbodem vanwege de aanwezigheid en publiek-private inzet op versterking van HSD, de campus, onderwijs op het gebied van (cyber)security, financieringsmiddelen en de internationale acquisitie van bedrijven en conferenties. En dat heeft resultaat: het cluster groeide met 400 nieuwe banen tot 15.200 banen en de ambitie is om tot 2020 verder door te groeien naar 17.000 banen. Om dit te realiseren, zetten we het huidige beleid in 2018 door en intensiveren we onze inspanningen daar waar nodig. Zo werken we in de cross-over tussen Finance & Legal, IT/Tech en Security samen met het Institute For Financial Crime en HSD aan de bestrijding van financiële fraude en het benutten van economische kansen op dit terrein. De gemeente richt zich op de organisatie van publieke evenementen en inhoudelijke innovatieprojecten.

Door de kracht van het cluster kiezen internationale veiligheidsconferenties steeds vaker voor Den Haag. Bij succes in september 2017 organiseren we in 2018 wederom een Cyber Security Week. Om onze internationale positie verder te bestendigen, werken we in 2018 aan samenwerking, handelsbevordering voor Haagse bedrijven en acquisitie van buitenlandse organisaties. Dat doen we via internationale samenwerkingsverbanden met de Verenigde Staten, Japen en India.

Dichter bij huis blijft de HSD Campus het zwaartepunt en dé ontmoetingsplaats van het cluster. Voor de verdere ontwikkeling van de HSD Campus is in 2018 incidenteel € 2,5 mln. beschikbaar. Hiermee verbeteren we de buitenruimte en investeren we in de ontwikkeling van een dynamische, herkenbare campus in het stationsgebied Laan van NOI. Zo willen we aantrekkelijke huisvestingsmogelijkheden voor innovatieve bedrijven blijven bieden.
De gemeente vindt het belangrijk dat de hele stad profiteert van de innovaties en expertise binnen HSD. Daarom werken we aan living labs en cross-overs met andere Haagse topsectoren en programma’s zoals Smart & Resilient The Hague. Hierin passen ook de stappen die samen met KPN en TNO worden genomen naar aanleiding van de kwartiermakersfase voor het Nationaal Cyber Testbed Centrum. Uit de kwartiermakersfase blijkt dat het nuttig en nodig is om de komende jaren publiek-privaat samen te werken om de digitale veiligheid en weerbaarheid van Internet of Things in Smart Cities te verbeteren. Op dat gebied neemt Den Haag binnen Nederland in 2018 het voortouw, zowel in G4-verband als internationaal in samenwerking met Washington DC, New York en San Francisco.

Energie en duurzaamheid
In de regio Den Haag zijn veel olie- en gasbedrijven aanwezig, zoals Shell, Q8, Total en Aramco. Daarnaast zijn er in en rond Den Haag veel ingenieurs- en adviesbureaus gevestigd, waaronder CB&I, Jacobs, Tebodin en Fugro. Samen met kennisinstituten en lobby- en brancheorganisaties vormen zij het cluster Energie. Drie ontwikkelingen zijn op dit moment voor het cluster van belang: de beschikbaarheid van voldoende gekwalificeerd personeel, de energietransitie (wind op zee en warmte op land) en cybersecurity in relatie tot kritieke infrastructuren. De gemeente organiseert themabijeenkomsten over energie en duurzaamheid en koppelt relevante partijen aan elkaar.

IT/Tech
De IT/Tech-sector is in de Haagse regio goed voor circa 30.000 banen. De werkgelegenheid ontwikkelt zich per subsector verschillend. De voor Den Haag belangrijke telecomsector krimpt qua werkgelegenheid, terwijl de IT-dienstverlening een stijging laat zien. Tegelijkertijd wordt IT en technologie steeds belangrijker in andere grote Haagse sectoren als Vrede & Recht, Security, Finance & Legal, Zorg en Energie. Naast versterking van het bestaande cluster, richt de gemeente zich de komende jaren daarom meer op deze kansrijke crossovers. In 2018 wordt daartoe een beleidsprogramma voor IT/Tech ontwikkeld.

In Ypenburg werkt een aantal innovatieve bedrijven aan digitale ontwikkeling en productie van hoogwaardige composiet-materialen. Samen met deze bedrijven investeert de gemeente in 2018 € 0,9 mln. in gezamenlijke faciliteiten, kennisuitwisseling en promotie om dit composietcluster verder te versterken.

De gemeente verkent daarnaast de haalbaarheid van openbare faciliteiten waar bedrijven, startups en studenten gebruik kunnen maken van kunstmatige intelligentie en big data technologie. Dit doen we samen met marktpartijen en universiteiten uit de regio.

Tot slot zijn beschikbaarheid van talent en geschikte huisvesting belangrijke factoren voor IT/Tech-bedrijven. Voor geschikte huisvesting is in 2017 als privaat initiatief het The Hague Tech-gebouw geopend. Dit is een fysieke community waar IT-bedrijven, startups en creatief talent gehuisvest zijn en samenwerken. Vanuit de gemeente wordt aan de groei van de community bijgedragen via ondersteuning voor programmering en netwerkuitbreiding.
De IT-sector kent een tekort aan goed geschoold personeel. Vanuit de MRDH wordt door de gemeente samen met de onderwijssector een programma opgesteld om extra IT-talent beschikbaar te stellen voor de regio. Een voorbeeld zijn de workshops voor basisscholen die de gemeente in samenwerking met de bibliotheek en met bedrijven als Ziggo en Amazon organiseert.

Research lab
Nieuwe technologieën als big data en kunstmatige intelligentie zullen steeds belangrijker worden voor de toekomstige kenniseconomie. We zien kansen om de clusters Vrede & Recht, IT/Tech en Security te versterken door via een publiek-private samenwerking te investeren in een research lab voor kunstmatige intelligentie. Hiervoor is in 2018 en 2019 in totaal € 1,5 mln. beschikbaar. De doelstelling van dit research lab is om zogenoemde 'cognitieve technologieën' beschikbaar te maken voor de stad. Het research lab biedt universiteiten, scholen, bedrijven, startups en (internationale) organisaties daarmee de mogelijkheid om met toonaangevende technologie te innoveren en toegepast onderzoek te doen. Dit versterkt het innovatief vermogen van bedrijven in de regio, maakt valorisatie en toepasbaarheid van wetenschappelijk onderzoek mogelijk en versterkt de aantrekkingskracht van de Haagse economie.

Finance & Legal
Met de internationale tribunalen biedt Den Haag al een podium voor het beslechten van geschillen tussen staten en het strafrechtelijk vervolgen van oorlogsmisdadigers. Voor het beslechten van internationale zakelijke geschillen is zo’n duidelijke faciliteit er nog niet. De ambitie is daarom begin 2018 de deuren te openen van The Hague Hearing Centre: een internationaal concurrerend en technologisch hoogwaardig centrum met ruimte voor zittingen, arbitrages en mediation. Ook de nog te starten lokale divisie van het Unified Patent Court zal in deze faciliteit gehuisvest worden. Hierin trekken wij samen op met het ministerie van Economische Zaken. Partijen kunnen in het Hearing Centre tevens kantoorruimte huren. De gemeente zet zich de komende jaren ervoor in om van deze faciliteit een succes te maken. Dit doen we door acquisitie van hoofdkantoren en juridische dienstverleners en het aantrekken van relevante congressen, (internationale) kennisinstellingen, gerechtshoven en instituten.

Cyber Law
Met de digitalisering van de maatschappij nemen juridische en ethische vraagstukken over de gevolgen hiervan een grote vlucht. De ontwikkeling van wetgeving is achtergebleven bij het tempo van technologische innovaties. We zien economische ontwikkelingskansen in het bijeenbrengen van internationale kennisdeling en juridische innovaties op dit gebied. De sectoren IT, Security en Legal komen hier samen. In 2018 verkennen we de mogelijkheden om deze kansen te verzilveren.

Metropoolregio Rotterdam - Den Haag en Roadmap Next Economy
De Metropoolregio Rotterdam – Den Haag (MRDH) formuleert gezamenlijk beleid om de economische potentie van de regio beter te benutten. Volgens de OESO (Organisatie voor Economische Ontwikkeling) blijft namelijk 2 tot 4% van deze potentie onbenut. Daarom heeft Den Haag met zijn regionale partners in 2016 een investeringsprogramma uitgewerkt dat zich richt op vier aspecten: connectiviteit, economische vernieuwing, toonaangevend in duurzaamheid en attractiviteit van de regio. Het traject Roadmap Next Economy gaat vooral over het tweede en het derde aspect.

In 2018 zal het regionaal investeringsplatform in werking treden dat de regio in samenwerking met de Europese Investeringsbank in 2017 heeft opgericht. Op dit platform komen projectfinancieringsvragen en financieringsmiddelen van de EU, het Rijk en – vooral ook - private partijen samen. Dit regionale investeringsplatform biedt Den Haag de uitgelezen kans zijn RNE-projecten gefinancierd te krijgen. Voor 2018 staan de projecten DATA/3D, Secure Digital Data Exchange, Nieuwe Generatie Woonwijken, Verduurzamen Schoolgebouwen en Circulaire Economie op de rol.

Kansen voor West
Sinds het voorjaar van 2015 staat het programma Kansen voor West II open voor projecten op het gebied van innovatie, CO2-reductie en het creëren van banen bij het MKB, vooral aan de onderkant van de arbeidsmarkt. Projecten worden begeleid bij het aanvragen van subsidie. Als de subsidiebeschikking eenmaal binnen is, helpen we de projecten ook om de administratie Europa-proof in te richten.

Stichting Holdingfonds Economische Investeringen Den Haag
In 2013 richtte de gemeente de stichting HEID op. Het bestuur van de stichting wordt statutair benoemd door het college. Via het Holdingsfonds Economische Investeringen Den Haag (HEID) kan de gemeente revolverend investeren met middelen vanuit verschillende programma’s uit de gemeentebegroting. Meer informatie over HEID is opgenomen in de paragraaf verbonden partijen.

Vanuit programma 11 en het cofinancieringsfonds zijn de fondsen ED en FRED, voor respectievelijk energie-efficiency en voor bedrijfsruimte, aangevuld met € 4,1 mln. Dit is de noodzakelijke cofinanciering van Europese middelen van in totaal € 3,0 mln. voor ED en € 3,6 mln. voor FRED. In 2018 zal de fondsmanager de eerste nieuwe projecten hiermee financieren. Pas als de middelen vanuit het fonds aan een project ter beschikking zijn gesteld, wordt de onttrekking uit de reserve toegekende gemeentelijke revolverende investeringsmiddelen gedaan. Dit is conform de Europese systematiek. Verdere fondsvorming is afhankelijk van de vraag naar financiering uit de markt en de beschikbaarheid van geld.

Economic Board Den Haag
In het coalitieakkoord ‘Vertrouwen op Haagse Kracht 2014-2018’ staat de ambitie om een Economic Board in te stellen. Het doel is de economische structuur en werkgelegenheid van de stad te versterken. De Economic Board wordt in najaar 2017 opgericht. De board bestaat uit mensen die een belangrijke bijdrage leveren aan de economie van Den Haag, zich met de stad verbonden voelen en zich in willen zetten om de economische vernieuwing in de stad te versnellen. De board i.o. denkt hierbij aan de volgende rollen:

1. een adviesfunctie richting het college m.b.t. de economische strategie en aanpak voor de stad (samenwerking met bestuur);
2. bijdragen aan uitvoering economische ambities Den Haag door het mobiliseren van het eigen netwerk en middelen.

ROM IQ
De gemeente is partner bij de regionale ontwikkelingsmaatschappij voor Zuid Holland. Zij financieren vernieuwende en snelgroeiende bedrijven, assisteren buitenlandse ondernemingen bij het vestigen in Zuid-Holland en organiseren samenwerking tussen innovatieve ondernemers, kennisinstellingen en de overheid. Dit komt ook ten goede aan de Haagse regio. In de paragraaf verbonden partijen worden de ontwikkelingen van de zeontwikkelingsmaatschappij nader toegelicht.

Den Haag heeft een ijzersterk imago als internationale stad van vrede & recht en is in de wereld bij uitstek dé vestigingsplaats en dé ontmoetingsplaats voor vrede & recht. Als VN-stad vervult Den Haag internationaal een toonaangevende rol in de ontwikkeling van de internationale rechtsorde. Den Haag is een aantrekkelijke plaats voor internationale organisaties, ambassades, bedrijven en conferenties. Het is belangrijk dit profiel goed en scherp in de wereld neer te zetten en de stad zichtbaarder te positioneren als internationale stad van vrede & recht. Het in 2017 uitgevoerde Decisio onderzoek, over de economische impact van internationale organisaties, wijst uit dat vrede & recht, veiligheid en innovatie goed scoren. In 2018 zal juist op deze segmenten verder worden geïnvesteerd en de samenhang met het programma internationaal versterkt. Deze internationale positionering wordt voortvarend uitgebouwd langs drie hoofdlijnen:
Deze internationale positionering wordt voortvarend uitgebouwd langs drie hoofdlijnen:

• Meer massa maken door acquisitie.
• Economische kracht en concurrentievermogen versterken door slimme allianties en door het slim koppelen van bestaande en nieuwe initiatieven.
• Meer zichtbaarheid creëren door ons in de metropool en in de wereld scherper te positioneren en te profileren als internationale stad van vrede & recht.

Programma internationaal
Tot eind 2018 loopt het programma internationaal. Het programma zal zich komend jaar focussen op de positionering van de stad als hét internationale bestuurscentrum en de ontmoetingsplek waar mondiale vraagstukken worden omgezet in duurzame en toepassingsgerichte oplossingen. Denk daarbij aan het faciliteren van The Hague Humanity Hub en het datacenter van UN OCHA, het opzetten van het Hearing Center, de verdere ontwikkeling van Water, Peace and Security middels een data hub, en het uitwerken van het concept van Urban Security in combinatie met de Global Parliament of Mayors en het Resilience-programma. Deze ontwikkelingen worden met name gestimuleerd door gerichte investeringen en ondersteuning door middel van subsidies. Vanuit het coalitieakkoord is voor 2018 nog € 1,6 mln. voor de dossiers uit dit programma beschikbaar.

Acquisitie en relatiebeheer
De gemeente blijft ook de komende jaren investeren in een internationaal concurrerend vestigingsklimaat: internationale bereikbaarheid, internationaal onderwijs, een hoogwaardig cultuur- en sportaanbod en een excellente kwaliteit van leven. De feitelijke acquisitie en relatiebeheer van nieuwe internationale organisaties doen we samen met de West-Holland Foreign Investment Agency (WFIA). Hiervoor wordt met name capaciteit ingezet. De investeringen zoals hierboven omschreven vinden in andere programma’s plaats. De gemeente heeft accountmanagers voor alle belangrijke internationale organisaties, zoals het International Criminal Court, International Court of Justice, Organisation for the Prohibition of Chemical Weapons en Europol.

Bijdragen uit het Fonds Economische Structuurversterking
Voortvloeiend uit het coalitieakkoord heeft Den Haag een Fonds Economische Structuurversterking (FES) ingesteld. In dit fonds zat oorspronkelijk een bedrag van € 20 mln. Inmiddels zijn vrijwel alle middelen toegekend aan projecten. Het fonds draagt naar verwachting in 2018 voor € 7,4 mln. bij aan projecten waardoor deze projecten moversneld kunnen worden uitgevoerd. Deze projecten zijn gericht op onze economische structuur. Denk aan de huisvesting van start-ups, Hearing Centre, IBM, Volvo Ocean Race, Universiteit Leiden, TU Delft en de Hague Security Delta. Deze projecten worden grotendeels uitgevoerd in triple helix-verband met kennisinstellingen, bedrijfsleven en overheid. De middelen van het fonds zijn ondergebracht in een reserve.

Smart City
Voor Den Haag is het essentieel om te blijven investeren in het vestigingsklimaat om aantrekkelijk te blijven voor bedrijven, bewoners en bezoekers. Tegelijkertijd neemt de druk op de stad toe: economisch, ecologisch en sociaal. Het Smart The Hague-programma zet ICT en data in om de kwaliteit van het leven, de veiligheid en duurzaamheid in Den Haag te verbeteren.
Samen met het bedrijfsleven, kennisinstellingen en burgers starten we innovatieprojecten met slimme lantaarnpalen op Scheveningen. We gaan een Smart City Living lab inrichten voor projecten op het gebied van economische ontwikkeling, bereikbaarheid en veiligheid. Deze worden uitgevoerd i.c.m. het programma De Kust Gezond. Met een Haags bedrijf gaan we, na de iZi –modelwoning, nu ook bij bewoners thuis experimenteren met robotica en leefstijlmonitoring in het kader van ‘Gezond Lang Thuis’ blijven wonen. We gaan bovendien data-analyses maken voor de versterking van het economische klimaat van Den Haag.

Agenda Stedelijke Economie

In de Agenda Stedelijke Economie (RIS 281393) staat de kracht van ondernemerschap als banenmotor van de Haagse economie centraal. Een optimaal ondernemersklimaat is hierbij onmisbaar. De agenda richt zich op:

1. Startup economy: het aantrekken en vasthouden van jonge veelbelovende ondernemingen en creatief talent om zo de transitie naar een innovatieve economie te versnellen.
2. Toerisme: meer toeristen verleiden om Den Haag te bezoeken, langer in onze stad te blijven en hier meer geld uit te geven.
3. Acquisitie van internationale congressen en bedrijven.
4. Branding: een forse kwaliteitsimpuls geven aan de branding en marketing van Den Haag.

Per product lichten we hieronder de agenda Stedelijke Economie toe.

1. Startup Economy
Den Haag bouwt hard aan een jonger en bruisender reputatie en vestigingsklimaat. Door middel van het programma Impact Economy investeren we in het Haagse startup ecosysteem. Niet alleen startups (de groeiers van de toekomst) maar juist ook de gevestigde corporates en Non Gouvernementele Organisaties in Den Haag vragen om zo’n dynamisch ecosysteem. Deze snelgroeiende bedrijven leveren een belangrijke bijdrage aan de nationale en lokale economie. Ze genereren beduidend meer omzet en creëren nieuwe banen. Gezien de opgave waar Den Haag voor staat, is het aantrekken en behouden van dit soort bedrijven nog steeds een absolute noodzaak.

In 2018 ligt extra focus op het investeren in fysieke ruimtes. Daarvoor is in 2018 incidenteel € 0,7 mln. beschikbaar. De snelgroeiende bedrijven hebben ruimte nodig om te groeien en zijn steeds selectiever in de keuze van hun locatie. Ze zoeken inspirerende locaties centraal gelegen in steden, zoals de Binckhaven met de Caballero Fabriek als icoon. In 2018 zetten we fors in op de verdere ontwikkeling van de ‘startup en scaleup hub’ Binckhaven als uniek uithangbord voor Den Haag.

In 2018 is nog € 1,5 mln. beschikbaar vanuit het coalitieakkoord voor de bijdrage aan de ontwikkeling van meer accelerator-, incubator-, investeerders- en mentorenprogramma’s en om netwerken uit te breiden. Het is de bedoeling dat meer ideeën (internationaal) transformeren in verdienmodellen die bijdragen aan een betere wereld, oftewel ‘doing business & doing good’. Door de groeiende bekendheid van de Haagse ambities en resultaten op dit gebied zullen (internationale) startups, technisch talent, investeerders, mentoren en testklanten zoals de gemeente (Startup in Residence) steeds meer naar Den Haag trekken om concreet samen te werken aan het realiseren van maatschappelijke impact. De opbrengst is een groeiende werkgelegenheid in de stad en een directe en indirecte bijdrage aan de zeventien ‘sustainable development goals’ van de Verenigde Naties.

2. Toerisme
Toerisme is een belangrijke groeisector voor Den Haag. De bestedingen van (dag)toeristen in de stad dragen bij aan een aantrekkelijk horeca- en winkelaanbod, een aantrekkelijk vestigingsklimaat voor bedrijven, directe en indirecte werkgelegenheid en daarmee kansen en perspectief voor lager opgeleide werklozen. Den Haag heeft met haar ligging aan zee, haar museum- en cultuuraanbod en haar status als koningsstad goede troeven in handen om het toerisme te laten toenemen. Deze kansen moeten echter wel worden benut en daarom blijven we in 2018 investeren in toerisme.

We zetten in op 3 prioriteiten:

• Het versterken van het toeristisch aanbod: het acquireren van nieuwe vrijetijdsformules voor het centrum en Scheveningen en het invullen van het Museumkwartier. Hiervoor is een acquisiteur ingeschakeld en er worden formules benaderd om naar Den Haag te komen.
• Het versterken van het toeristische DNA: het zichtbaar en beleefbaar maken van de toeristische thema’s: Stad aan Zee, Vrede & Recht en Koninklijk. Voor het thema Koninklijk wordt een route ontwikkeld (zowel online als fysiek) en extra marketing ingezet.
• Het vergroten van de (inter)nationale bekendheid van de stad: door middel van pers/PR en campagnes de internationale zichtbaarheid van Den Haag als toeristische bestemming versterken.

Themajaren
Naast deze prioriteiten is er aandacht voor themajaren die zorgen voor een goed moment om de stad te bezoeken en dus voor meer bezoekers en meer aandacht voor de stad. 2017 is het Mondriaan tot Dutch Design-jaar en in 2018 is het Feest aan Zee. Voor het themajaar Feest aan Zee is € 4,5 mln. beschikbaar voor de organisatie, programmering, marketing en permanente zichtbaarheid in de stad.

Voor de toeristische marketing van Den Haag is jaarlijks € 2 mln. beschikbaar. Dat is vooral voor de promotie van Den Haag in Nederland en de omringende landen. Daarnaast wordt in totaal € 0,4 mln. beschikbaar gesteld voor de lokale en regionale marketing, om bezoek uit de regio te stimuleren. In de laatste jaren van deze coalitieperiode wordt fors ingezet om meer toeristen naar de stad te krijgen. Hiervoor is in 2018 nog € 0,6 mln. beschikbaar.

De afgelopen jaren heeft de gemeentelijk inzet op toerisme mede geleid tot een groei van gemiddeld 6% per jaar. Dit is het dubbele van de doelstelling van 3% per jaar uit het coalitieakkoord.

Binnenstad
In 2018 werken we binnen de publiek-private samenwerking aan de verdere ontwikkeling van de Haagse binnenstad. Kernpunten zijn de investeringen in de buitenruimte in het Museumkwartier en vanuit het programma De Kern Bijzonder. Als eerste worden de kruisingen van de Hartlijn (Spui-Kneuterdijk) met de winkelstraten overzichtelijker en prettiger ingericht voor voetgangers. Voor De Kern Bijzonder is in totaal 6 miljoen beschikbaar. Verder wordt het Noordeinde in 2018 volledig heringericht en is er aandacht voor onderhoud van kleine straatjes. Bureau Binnenstad coördineert en ondersteunt de samenwerking met de private partners en de realisatie van private projecten. Ook wordt in 2018 vanuit deze samenwerking een nieuwe Binnenstadsagenda en uitvoeringsconvenant opgesteld.

Voor de versterking van het sfeergebied Museumkwartier is in 2018 € 0,8 mln. beschikbaar. Samen met de stakeholders in dit gebied werken we aan de opstelling van culturele arrangementen zodat bezoekers langer in het gebied blijven. We werken ook aan een cultureel jaarprogramma met hoogwaardige programmering van buitenactiviteiten voor een brede doelgroep waaronder jongeren. Daarnaast vergroten we de fysieke herkenbaarheid door het gebied van een ‘brand’ te voorzien en maken we het verblijf in het gebied aantrekkelijker.

Scheveningen Bad
De ingezette lijn om in Scheveningen Bad het hele jaar door meer bezoekers en toeristen te trekken, zetten we ook in 2018 onverminderd voort. Naast de investeringen in de buitenruimte via De Kust Gezond plegen we vanuit de ‘Kanskaart Toerisme’ (RIS 266027) actief acquisitie om een tweede attractie aan te trekken en de komst van Legoland te consolideren. Met grootschalige evenementen, zoals de Volvo Ocean Race en Feest aan Zee, zetten we Scheveningen en Den Haag verder op de kaart. Binnen het horecabeleid (RIS 288645) hebben we ons als doel gesteld om Scheveningen als uitgaansgebied sterker te profileren (A night Out in Scheveningen). Coördinatie in programmering en het aanspreken van nieuwe doelgroepen staan centraal. Samenwerking zien we als een belangrijk uitgangspunt om Scheveningen economisch te ontwikkelen. Doel is in 2018 te komen tot een gedragen en goed functionerend platform voor ondernemers in Scheveningen.

Scheveningen Haven
In 2018 gaan we verder met de gewijzigde ambitie om het economisch functioneren van de haven meer prioriteit te geven. De werkzaamheden variëren van het opzetten en uitvoeren van fysieke en niet-fysieke projecten, het faciliteren van evenementen en bijeenkomsten, acquisitie en accountmanagement. Het doel is de maritieme economie versterken en werkgelegenheid bevorderen.

In 2018 ligt de focus op de daadwerkelijke realisatie van aanvullende bedrijfsruimte, waarvoor in de voorgaande jaren de voorbereidingen zijn getroffen. Op het Noordelijk Havenhoofd, het voormalige Norfolkterrein en aan de Dr. Lelykade wordt bedrijfsruimte gerealiseerd die voldoet aan de eisen van het maritieme cluster. Denk hierbij aan: ruimte direct gelegen aan de kade, met voldoende hoogte en diepte waarbij laden en lossen op de kade mogelijk is. De ontwikkeling van het Noordelijk Havenhoofd betreft een gezamenlijke ontwikkeling van de gemeente, de visserij en VolkerWessels Vastgoed.
Door zijn centrale ligging is de haven van Scheveningen uitermate geschikt als vertrek- en aankomstplaats voor bemanningswisselingen en bevoorrading voor activiteiten op de Noordzee. De haven kan ook een rol spelen als uitvalsbasis voor het onderhoud van windmolenparken op zee en als proeftuin voor aquacultuur en golfenergie. Een specifiek segment van bezoekende schepen betreft de kleinere cruiseschepen. In 2018 hoopt de gemeente een eerste kleiner cruiseschip te mogen ontvangen om ook op die manier de potentie van de haven te kunnen benutten.

2018 is ook het jaar van de finish van de Volvo Oceanrace in de haven van Scheveningen. Dit evenement is het grootste evenement dat ooit in de stad is georganiseerd. Het is de sterkst denkbare mogelijkheid om Den Haag en Scheveningen aan de wereld te tonen. Grote groepen nationale en internationale bezoekers, bedrijven en instellingen zullen kennisnemen van de haven, de badplaats Scheveningen en de stad Den Haag. Dit gaat breder dan het mondiale watersport evenement. Zo vindt er een groot mondiaal duurzaamheidscongres plaats, waar innovaties en start-ups uit het VPdeltaprogramma, de ocean cleanup, de zeewierboerderij en de elektrisch oplaadbus van HTM/Volvo in de schijnwerpers kunnen worden gezet. De organisatie van het evenement, side-events, scholenprogramma’s, communicatie en marketing kost ca. 3 miljoen (een deel hiervan heeft betrekking op de begroting 2018). Hierbij wordt de synergie met 200 jaar badplaats ook gelegd. Het evenement levert een directe economische spin-off op in de vorm van bestedingen in de stad. Naast de bestedingen van concrete bezoekers investeert het bedrijfsleven tijdens dit evenement ook forse bedragen in de stad met sponsoring, merchandise, huur van materialen, taxibranche etc. In termen van mediawaarde, kranten, tv, magazines, social media, website etc. zal de volvo oceanrace grote aandacht voor de stad genereren met een mediawaarde van vele tientallen miljoenen. De ervaringen tijdens de in 2015 georganiseerde Pitstop VOR en WK Hockey hebben ons inmiddels veel expertise opgeleverd. Er zal een geweldige finish-week plaatsvinden. Er is een breed programma van side-events in voorbereiding waarbij vrijwilligers, de bevolking en het bedrijfsleven wordt betrokken. De economische potentie van het evenement wordt optimaal benut en de stad zal op vele momenten met trots kunnen zien waar de haven, Scheveningen en Den Haag in het centrum van de mondiale watersport staat.

Evenementen
In de commissiebrief ‘Grootschalige Publieksevenementen’ (RIS 283920) kondigde het college aan steviger in te zetten op grootschalige publieksevenementen die economische spin-off voor de stad opleveren en het profiel van Den Haag als aantrekkelijke stad versterken. Jaarlijks is € 2,55 mln. beschikbaar om deze evenementen financieel te ondersteunen.

Den Haag investeert deze collegeperiode extra in een sterk en gevarieerd aanbod van vernieuwende en kwalitatief hoogwaardige evenementen in de stad. In 2018 is hiervoor € 0,9 mln. incidenteel beschikbaar. De gemeente prikkelt marktpartijen om met onderscheidende plannen te komen, bij voorkeur voor evenementen die een relatie hebben met belangrijke Haagse thema’s - bijvoorbeeld de opening van het strandseizoen en de invulling van het thema Koninklijke Stad - of Den Haag als aantrekkelijke winterstad positioneren, bijvoorbeeld met een kerstmarkt.

Den Haag intensiveert de samenwerking met de evenementenorganisatoren en het Centraal Evenementenbureau is in 2018 volledig operationeel. Den Haag wil betere dienstverlening bieden aan ondernemers en organisatoren die zich inzetten voor een bruisender evenementenklimaat in de stad. In 2018 is € 0,5 mln. beschikbaar om de conditie van het Malieveld structureel te verbeteren en te voorzien van duurzame voorzieningen, zodat er meer concerten van internationale artiesten mogelijk zijn. Eigenaar Staatsbosbeheer en andere gebruikers dragen hier ook aan bij.

Detailhandel
Vanuit het coalitieakkoord is in 2018 € 1,5 mln. beschikbaar voor het uitvoeren van actiepunten uit het ‘Actieprogramma Den Haag Winkelstad’ (RIS 281552). Den Haag kent nu twintig bedrijfsinvesteringszones (Bizzen). In 2018 komen hier naar verwachting een aantal bij. Daarnaast geven we prioriteit aan de winkelgebieden Goeverneur-Lorentzplein, Appel- en Vlierboomstraat, Gentse- en Stevinstraat, Loosduinse Hoofdplein, Binnenstad-Noord, Leyweg en de Betje Wolfstraat en het programma Smartshopping. Er komt in 2018 ook een nieuw en geactualiseerd actieprogramma. De Detailhandelsmonitor 2017 vormt hiervoor belangrijke input. De verbeterplannen voor wijkmarkten (nota Markten, Straathandel en Kiosken, RIS 283882) krijgen in 2018 verder haar beslag. Tevens werken we verder aan Den Haag als living lab binnen de landelijke Retail Innovatie Agenda in nauwe samenwerking met onder andere de Haagse Hogeschool.

Horeca
Ruimte voor ondernemers en meer reuring in de stad zijn de hoofdlijnen in de in 2016 vastgestelde ‘Horecavisie’ (RIS 288645). In het ‘Uitwerkingsplan 2016-2019’ (RIS 288643) zijn de concrete plannen voor de komende jaren vastgelegd: het uitgaansaanbod in Scheveningen wordt verder versterkt, de invulling van meer horecamogelijkheden in Chinatown en op het Hobbemaplein en de horecaontwikkeling op de Binckhorst. Geluid en horeca vormen een belangrijk aandachtspunt, aan de ene kant om horeca meer ruimte voor livemuziek te geven en aan de andere kant de leefbaarheid van de stad en haar bewoners te beschermen. De uitbreiding van het aantal feestzalen in de stad zal de nodige begeleiding vragen. De mogelijkheden voor meer lichte horeca in winkelstraten wordt duidelijk zichtbaar. Dit leidt tot verlevendiging van deze gebieden. We gaan de uitbreiding van de terrastijden na twee seizoenen evalueren.

3. Acquisitie internationale congressen en bedrijven

Congressen
Congressen zorgen voor substantiële bestedingen in de stad en versterken het profiel van de economische sectoren waar Den Haag sterk in is. De gemeente heeft daarom als doel: binnen vier jaar 50% meer internationale congressen en Den Haag in de top 50 van internationale congressteden. Den Haag heeft de potentie om uit te groeien tot de tweede congresstad van Nederland. Begin 2016 is het vernieuwde The Hague Convention Bureau (THCB) van start gegaan. Vanuit het coalitieakkoord is in 2018 incidenteel € 1,7 mln. beschikbaar voor congressen en het convention bureau. Voor 2018 is de ambitie om de stijgende trend van het aantal congressen in Den Haag voort te zetten en via THCB minimaal 65 congressen te acquireren met minimaal 114.000 deelnemersdagen, goed voor meer dan € 34 mln. aan bestedingen in de stad.

In 2018 voldoet het World Forum weer aan de huidige eisen van internationale congrescentra. Op de congreskalender van het World Forum voor 2018 staan meerdere grote congressen gepland, zoals de One Young World Summit en The Union World Conference on Lung Health.

Acquisitie bedrijven
De gemeente wil met acquisitiebeleid internationale bedrijven aantrekken en behouden die de prominente Haagse economische sectoren versterken. Dit leidt tot meer investeringen in research en development en meer banen. De West Holland Foreign Investment Agency (WFIA) krijgt in 2018 een bijdrage van € 1,15 mln. van de gemeente. Daarmee zal de WFIA zich in 2018 richten op het aantrekken van internationale bedrijven in de sectoren Energie, IT & Telecom, Finance & Legal en zakelijke dienstverlening/internationale hoofdkantoren. In combinatie met deze clusters richt de WFIA zich op de volgende landen: Noord-Amerika, Continentaal Europa (waaronder Duitsland) en UK (inclusief Ierland), India, Turkije en Midden-Oosten, China, Japan/Korea, Taiwan, Rusland. De gemeente en WFIA hebben ook afspraken gemaakt over de ondersteuning door de WFIA bij de werving van NGO’s in 2018. Daarnaast zal Innovation Quarter de acquisitie voor Safety & Security verzorgen in 2018. Hiermee zijn alle sectoren voor de kenniseconomie gedekt door de acquisitieorganisaties.

MKB en dienstverlening
Het aantal micro-ondernemers (bedrijven met twee tot tien medewerkers) is de afgelopen jaren fors gestegen. Veel hiervan hebben moeite om hun bedrijf levensvatbaar te maken en te houden en hebben behoefte aan informatie, advies, begeleiding of ondersteuning. In 2018 gaat de gemeente daarom de ‘Agenda micro-ondernemerschap’ (RIS297199) uitvoeren. Hierin staan maatregelen om startende ondernemers beter voor te bereiden op het ondernemerschap, beter toegang te bieden tot beschikbare faciliteiten, de toegang tot de markt te vergroten en de mogelijkheden voor betaalbare huisvesting te vergroten. Met het project De Haagse Zaak wordt samengewerkt met de Haagse Hogeschool bij het begeleiden van ondernemers die problemen hebben met de bedrijfsvoering.
Ook voor het reguliere MKB (2 tot 250 medewerkers) blijft de gemeente actief met advies en ondersteuning. Dit gebeurt o.a. door het adviseren van ondernemers door het Ondernemersportaal en het Ondernemershuis en met initiatieven in de stad die gericht zijn op het verbinden en ondersteunen van de ondernemers in de stad. Denk aan het MKB Groei Event, het Ondernemersplein, de ZZP Parade en een inkoopsymposium over circulair inkopen. Daarnaast kan het midden- en kleinbedrijf rekenen op meer ruimte om te ondernemen. Dat doen we door de lasten te verlichten. Ambulante handel en terrassen krijgen meer ruimte. We versoepelen dus de regels, omwille van een dynamisch straatbeeld, zonder dat het rommelig wordt en rekening houdend met de belangen van bewoners.
De gemeente hecht aan een goede relatie met het bedrijfsleven en tussen ondernemers onderling. Er worden daarom ook in 2018 diverse relatiebijeenkomsten voor Haagse bedrijven georganiseerd, zoals een Prinsjesdaglunch, vier Ondernemersontbijten, het Ondernemersgala en relatie-events rond de Volvo Ocean Race.

MKB internationaal
De gemeente wil de concurrentiekracht van de Haagse economie versterken. Daarom is in 2018 incidenteel € 0,7 mln. beschikbaar om met onderstaande activiteiten het internationaal ondernemen van het Haagse MKB te stimuleren.

1. De aangestelde trade-officer bundelt als een ‘spin in het web’ het netwerk, de informatie en de kennis voor het Haagse MKB. De trade-officer ontwikkelt een Haagse community/taskforce, bevordert deelname van Haagse ondernemers aan verschillende handelsmissies, breidt het internationale netwerk uit en stelt een meerjarige strategie op voor de internationalisering van het Haagse MKB. Hierbij opereert de trade-officer binnen de kaders van de strategische reisagenda.
2. Het uitvoeren van een Duitsland-pilot. Door het inzetten van bestaande netwerken en het ontwikkelen van relevante nieuwe netwerken, zullen in bepaalde Duitse regio’s handelsbevorderende activiteiten worden ontwikkeld. Ook zal er aandacht worden besteed aan competentieontwikkeling onder het Haagse MKB. Doelstelling is dat in 2018 tenminste tien Haagse MKB’ers een Duitse marktentree hebben, dat er 25 relevante duurzame netwerkcontacten zijn opgebouwd en tien persmomenten over  de handelsbevordering met Duitsland hebben plaats gevonden.

Bedrijfsruimte en bedrijventerreinen
In 2018 is aandacht voor het toevoegen van kleinschalige bedrijfshuisvesting op de bedrijventerreinen en in de wijken. Dat doen we door het afdekken van onrendabele toppen voor nieuwbouw en transformatie, het stimuleren van samenwerkingsverbanden op de diverse terreinen, het stimuleren van duurzame bedrijventerreinen, het uitvoeren van een mix van energiebesparende maatregelen en het optimaliseren van de terreinen voor huisvesting van Haagse bedrijven. Dit is een uitwerking van het ‘Actieprogramma kleinschalige bedrijfsruimte’ (RIS 297199) - waarvoor incidenteel € 2,8 mln. beschikbaar is – en de nieuwe bedrijventerreinenstrategie.

Kantorenbeleid
In 2018 formuleren we een aanpak om met vastgoedeigenaren en -gebruikers te werken aan de kwaliteit van kantorenlocaties. Een belangrijke opgave is de verduurzaming van de kantorenvoorraad om in 2040 een klimaatneutrale gemeente te zijn en om aan de wettelijke normen voor 2023 te voldoen. Daarnaast wordt gewerkt aan een kader voor een gezonde en sterke kantorenmarkt. Daarbij gaat het op de langere termijn om transformatie, behoud en nieuwbouw van kantoren. Voor de korte termijn zullen acties worden ingezet binnen het Central Innovation District, gericht op versterking van het vestigingsklimaat.
Daarnaast is de Green Business Club (GBC) Beatrixkwartier actief. Hierin zijn beleggers en gebruikers vertegenwoordigd. De GBC Beatrixkwartier streeft naar meer levendigheid en duurzaamheid in het Beatrixkwartier. De gemeente ondersteunt daar waar nodig en wenselijk acties.

Citymarketing
Ook in 2018 gaat de gemeente aan de slag met profilering van Den Haag op basis van de ‘Aanpak Haagse Citybranding 2020’ (RIS 288025). Doel is om Den Haag stevig neer te zetten als merk en zo het imago en de identiteit van de stad te versterken. Dat draagt bij aan het aantrekken van bewoners, studenten, bezoekers, bedrijven en internationale instellingen. De gemeente en partijen uit de stad werken hierbij samen. Belangrijk daarin zijn de verhalen van Hagenaars die laten zien wat de stad voor hen bijzonder maakt. Belangrijk is ook de inzet van social media die veelal in de plaats komt van klassieke communicatiemiddelen zoals reclame en advertising.

Een belangrijke doelgroep binnen de Haagse citybranding is jong talent. Daarom worden er diverse middelen en activiteiten gericht ingezet om het imago van Den Haag onder studenten en young professionals te versterken. De aanwezigheid van jong talent in een stad is een belangrijke aantrekkingsfactor voor bedrijven en organisaties. Vanwege het grote belang voor de Haagse economie zal ook voor deze zakelijk doelgroep de profilering van Den Haag de komende jaren worden geïntensiveerd. De Haagse citybranding zet daarnaast ook in op het benutten van belangrijke evenementen, congressen en gebeurtenissen die Den Haag op de kaart kunnen zetten (Haagse Hoogtepunten). Prominent voorbeeld hiervan is het congres One Young World dat in 2018 in Den Haag zal plaatsvinden.

Met het ontwikkelen en exploiteren van bedrijventerreinen stimuleert de gemeente de werkgelegenheid in de Haagse regio. De gemeente participeert daarom in de gemeenschappelijke regelingen Bedrijvenschap Harnaschpolder en Industrieschap de Plaspolder en is inhoudelijk betrokken bij de Stichting Businesspark Haaglanden.
Voor elk van deze organisaties is een gemeentelijke procesmanager aangesteld die bestuursvergaderingen voorbereidt en het college adviseert. De gemeente detacheert ook medewerkers bij de schappen. De lasten en baten voor dit product bestaan vooral uit personeelslasten en personeelsvergoedingen. De inhoudelijke ontwikkelingen in de schappen worden toegelicht in de paragraaf verbonden partijen.

De gemeente zorgt voor het exploiteren, bevorderen, ontwikkelen en in stand houden van de zeehaven.

• Scheveningen Haven is in 2018 de finishplaats van de Volvo Ocean Race. Daarnaast worden het EK-optimist zeilen en het WK ORC Zeezeilen (Offshore Racing Council) georganiseerd.
• Ook zal in 2018 het eerste cruiseschip Scheveningen bezoeken. Hiermee wordt Scheveningen op de kaart gezet als centrale haven voor de cruisemarkt van kleine luxere cruiseschepen met een lengte tot 160 meter en een capaciteit tussen de 80 en 400 passagiers.

• De tweede haven Noord wordt heringericht. Daarbij zullen de ligplaatsen voor passanten optimaal ingericht worden en wordt er verder gewerkt aan clustering van visserij, pleziervaart en watersport.

• De kademuren in de eerste haven worden deels versterkt. Daarnaast krijgen de damwanden een levensduur verlengende coating.

De gemeente huurt de HSD en verhuurt deze door aan gebruikers. Na afronding van de verbouwing exploiteert de gemeente ook het World Forum